કોણ કોને માફ કરે?

                                                       

                                                                                                                                                                   ‘  જો..સાલા તું સાવ ડમ ડમ છો તારા ડેડની માફ….ક! માત્ર ત્રણ    સબ્જેકટમાં જ “એ” આવ્યા બાકી ત્રણ સબ્જેકટમાં “બી”.’   હિનલ  હિતેશને તાડુકીને બોલી. મમ્મી,હું ગમે તેટલી મહેનત કરું પણ તું કદી APPRECIATE(કદર) નથી  કરવાની.’ ‘જો હિતેશ તને કહી  દઉ છું કે મારે તને ડૉકટર બનાવવો છે, ડોકટર થવું હોય તો બધા સબ્જેકટ માં “એ” તો આવવાજ જોઈએ. આ અઠવાડિએ તારું વીકલી ૧૦ ડોલરનું એલાઉન્સ બંધ. પણ મમ્મી મારૂ માઈન્ડ સાયન્સ અને કેમેસ્ટ્રીમાં ચાલતું જ નથી મને એમાં જરીએ પણ રસ નથી  એથીજ તો મારે સાયન્સમાં “એ” નથી આવતો.’ ‘તો હું શું કરૂ?.’  ‘ તો તું શું તારા ડેડની જેમ ઓફીસમાં નોકરી કરી આખી જિંદગી સૌની ગુલામી કરીશ ? વરસના ચાલીસ હજાર ડૉલર મળે એમાં સુખી ના થવાય! તો પછી ભારતમાં શું ખોટા હતા? તને ફરી કહી દઉ છું કે આ ઘરમાં રહેવું હોય તો હું કહું એમજ તારે કરવું પડશે. તારા ડેડીને તો કશી ઘરમાં ગતાગમ પડેતી નથી બસ ઓફીસથી ઘેર આવે એટલે ભલો એમનો ટી.વી અને બુકસ . પે-ચેક હાથમાં આપી દીધો એટલે એ છુટ્ટા.ઘર કેવી રીતે ચલાવું છું , કે  છોકરો બરાબર ભણે છે કે નહી એમાં એને કશી પડી છે? હું તો એમનાંથી કંટાળી ગઈ છું!’  ઘરમાં દીકરો અને એમના પતિ રૂપેશભાઈ આવે એટલે None stop જીભ અને મો ની Train(ગાડી) ચાલુ થઈ જાય! હિનલબેન અમેરિકામાં આવ્યા ૨૦ વરસ થયાં કદી પણ જોબ કરી પતિને સહાય રૂપ નથી બન્યા. પતિ જોબ પર જાય અને દીકરો સ્કૂલે જાય એટલે સવારના પહોરમાં ન્યૂઝ્-પેપરમાં”સેલ” જોવાનું ને પછી કાર લઈ શૉપીગ કરવા નીકળી જવાનું.કોઈવાર જસ્ટ વીન્ડો શૉપીગ તો કોઈવાર નો’જોતી વસ્તું “Clearance sale”માંથી ઉપાડી લાવી ગેરેજ માં મુકી દે. એમના પતિ રૂપેશભાઈ એક શબ્દ ના કહી શકે કે આવો ખોટો ખર્ચ ન કર!

                                                 હિતેશ કોલેજમાં આવ્યો..એક દોસ્તને કહ્યું પણ ખરૂ: ‘યાર, માંડ માંડ મારી મમ્મીની જેલમાંથી છુટો થયો છું. My dad is very quite   and nice  but  my mom..she is just…bee…c…h…( મારા ડેડ તો ધણાં સારા સ્વભાવના અને માયાળું છે પણ મારી મમ્મી..તો  ડાક….ણ..તુરત મિત્ર વચ્ચે બોલ્યો. હું ઘણોજ નસીબવાળો છું , મારા મમ્મી  અને ડેડ બન્ને માયાળું છે.મને એટલો બધો પ્રેમ આપે છેકે  હું પચાસ માઈલ ડ્રાવ કરી  વીક-એન્ડ એમની સાથે પસાર કરું છું….”યાર મને તો ઘેર  જાતાં બીક લાગે છે ..ઘેર જઈશ તો પાછી મમ્મીની રોક ટૉક ચાલું ..બસ મારે ડૉકટર ન થાવું હોય તો મને પરાણે ડોકટરી લાઈનમાં પુશ કર્યા કરે છે.’ મિત્ર બોલ્યો: That is not fair to you, buddy(મિત્ર, એ ખરેખર યોગ્ય ના કહેવાય)મારા ડેડી બસ એકજ વાત કહે ” તને જે લાઈન ગમે તે લે પણ મનમુકી એમાં અભ્યાસ કરજે, કોલેજમાં જઈ બીજા સ્ટુડન્ટની માફક દર વરસે લાઈન બદલી ભવિષ્ય બગાડી પૈસા વેડફીસ નહી. અમારા આ મહેનત ના પૈસા છે એટલું ધ્યાનમાં રાખજે. એટલે જ હિતેશ મે પહેલેથીજ “IT” ફીલ્ડમાંજ ઝંપલાવ્યું છે.’  યાર મારે  આર્કિટેક  એન્જીનયર થવાનો વિચાર છે. મે  મારા ડેડીને કીધું છે પણ મમ્મીને કે’વાની હિમંતે કરી શકતો નથી..મારે કદાચ ખોટું બોલવું પડશે કે મમ્મી મે મેડીકલ લાઈન લીધી છે.’

                                                    સત્યના સૂરજને  ક્યાં લગી વાદળાની અંદર છુપાવી શકાય ? હિનલબેનને સાચી ખબર પડી. ઘરમાં ત્રીજું વિશ્વયુદ્ધ !એક બાજું હિનલબેન અને બીજી બાજું હિતેશ અને રૂપેશભાઈ.’ તમે બાપ-દીકરા બન્ને ભળી ગયાં છો.તમારૂ બધું કાવત્રુ પકડાય ગયું છે.અને તું હિતેશ એક ધોળી છોકરીના પ્રેમમાં છો. શું બધી  ઈન્ડીયન છોકરી મરી પરવારી છે કે ધોળી પાછળ ગાંડો થયો છે.હું જરી પણ ચલાવી નહી લઉં.તારા બધા પૈસા ધોળીના મે-કપ, રેસ્ટોરન્ટ,કલબ અને નાચગાનમાં જશે.ઘરે ધોળો હાથી બાંધી , તારે શું બરબાદ થવું છે?. આ દેશમાં જન્મી આ દેશનાં થઈ ગયાં! આપણી બધી સંસ્કૃતી ભુલી ગયાં.એમાં તારા ડેડી પણ ભળી ગયાં..એ પણ બુદ્ધુના..સ..ર..દા..ર્.’   મમ્મી હવે બસ કર..મને જે કહેવું હોય તે હું સાંભળી લઈશ પણ ડેડીને આવા શબ્દો!…હિનલ તાડુકી ઊઠી..તને શું  ભાન પડે..? કાલ સુધી ડાયપર્સમાં હતો આજે  તું મને શિખામણ આપવા આવ્યો છે.જો તારે આ ધોળી છોકરી સાથે લગન કરવા હોય તો આ ઘરમાં તારું કોઈ સ્થાન નથી. હું એ ધોળી છોકરી ને ઘરમાં પગ નહી મુકવા દઉં!

                                                                                ‘મેં  દીકરો પણ ગુમાવ્યો  અને મારા પતિ પણ! એ તો સારપ લઈને આ દુનિયામાંથી જતાં રહ્યાં! ન તો દીકરા-વહુંનો પ્રેમ જીતી શકી નાતો પતિનો! ભુતકાળને વગોળતી હિનલ ૬૦ વરસની ઉંમરે પહોચીં.. મેં તો કદી જોબ નથી કરી રૂપેશને લઈને મને સોસિયલ સિક્યોરિટીના ૯૦૦ ડોલર મળે છે  એમાં ૫૦૦ ડોલરતો એપાર્ટમેન્ટના ભાડામાં જતાં રહે બાકીમાં મારે ઘરનું ગુજરાન ચલાવવાનું.શું કરૂ ?  આ જીભ પર  થોર ઉગ્યા એને માટે જવાબદાર તો હું જ છું ને! આ ઉંમરે ડાયબેટીક્સ, બ્લડ-પ્રેસર, હોટફ્લેશીસ..બધા રોગો વગર આમંત્રણે  ઘરમાં આવીઘુસ્યા છે અને એમને જોઈ એ રોજ દવા-દારૂ.! મોટાભાગનો ખર્ચ ખાવા કરતા દવામાં વધારે જાય છે..૬૫ નથી થયાં એટલે મેડી-કેઈડનો લાભ પણ નથી મળેતો.  બે મહિનાથી દવાના એટલાં બધાં બીલ ભર્યા છે કે બે મહિનાથી એપાર્ટમેન્ટનું ભાડું નથી ભરી શકી..ઘરમાં નોટીસ આવીને પડી છે ” IF YOU DO NOT PAY YOUR RENT WITHIN 30 DAYS,, YOU HAVE TO MOVE OUT AND WE WILL SEAL YOUR APARTMENT”( જો તમે ૩૦ દિવસની અંદર ભાડું નહી ભરો તો તમને એપાર્ટમેન્ટમાંથી બહાર કાઢી..ઘરને સીલ મારી  દઈશું) હું ક્યાં જઈશ ?  મારા આકરા સ્વભાવને લીધે કોઈ મારે નજીકના મિત્રો પણ નથી કે જેનો હું આસરો લઈ શકું..દીકરો વહું ક્યાં છે  એજ ખબર નથી…! એપારર્મેન્ટ પાસેના પ્લે-ગ્રાઉન્ડ બેન્ચપર બેઠી બેઠી હિનલ આંસુ  સારી રહી હતી.

                                                  ‘MS. Hinal, some one is looking for you'( મીસ હિનલ, તમને કોઈ શોધી રહ્યું છે) એપાર્ટર્મેન્ટમાં કામ કરતા એક વ્યક્તિ આવીને કહ્યું.   ‘એ બન્ને હસબન્ડ અને વાઈફ ઓફીસમાં બેઠાં છે.’  હિનલને નવાઈ લાગી કે મને વળી કોણ મળવા આવ્યું હશે! હિનલ ઓફીસમાં પ્રવેશી. “Mom, I am looking for you  for a long time..”( મમ્મી, હું તને જ ઘણાં સમયથી શોધી રહ્યો’તો)..કહી હિતેશ અને એની વાઈફ મેરીયન અને એનો ત્રણ વરસનો કેયુ   ત્રણે  હિનલને ભેટી પડ્યાં . ‘Mom, We are sorry..lets go to our home(મમ્મી અમને માફ કરી દો..ચાલો આપણે ઘેર)..એક મૌન ભાવે,ભીની આંખે હિનલ હિતેશની મર્સિડીઝમાં બેઠી ..કોણ કોને માફ કરે?

આ વાર્તા વાંચ્યા બાદ આપ આપનો અમૂલ્ય પ્રતિભાવ આપવાનું ભુલશો નહી!.

ચાલ ઝાડની ખબર કાઢવા….

કાલે કોઈ ડાળ તૂટી  છે,   ચાલ ઝાડની ખબર કાઢવા….

એક કુહાડી ક્યાંક ઊઠી છે,  ચાલ ઝાડની ખબર કાઢવા….

પાનખરે જે પંખીઓએ,ઝાડને જે હિમંતે આપી’તી,
એ  પંખીઓની  હામ   ખૂટી છે,ચાલ ઝાડની ખબર કાઢવા..

ડાળ તૂટી કાંઈ કેટલાંય ઘર, પંખીઓનાં તૂટી ગયાં
કોકે શી મિરાત લુંટી છે,  ચાલ ઝાડની ખબર કાઢવા….

ઝાડ કુહાડી લાયક હોય તો, માણસ શેને લાયક?
તરણાઓમાં વાત ફૂટી છે..ચાલ ઝાડની ખબર કાઢવા….

-મુકેશ જોશી

નીકળે..

 

લાગણીની પાળ  જેવું નીકળે,
આંસુ તો ખડકાળ જેવું નીકળે.

ભેજ ક્યાં મળતો હતો આ શબ્દમાં?
પત્રમાં પાતાળ જેવું નીકળે.

કોઈ પણ ઘરમાં બચ્ચુ ના છેવટે,
ડુસકું દુષ્કાળ જેવું નીકળે.

આ નગરમાં સાચવીને ચાલજે,
ફૂલ પણ પથરાળ નીકળે.

શોધેવામાં જિંદગી આખી જતી,
ક્યાં તમારી ભાળ જેવું નીકળે?

પંખીઓ ઊડી ગયાં આકાશમાં,
સાવ ખાલી ડાળ જેવું નીકળે.

ડાયરીનું ફાટતું પાનું મનીષ,
અક્ષરોમાં ફાળ જેવું નીકળે.

-મનીષ પરમાર

સુવિચારો..થોડા સુવિધાનો..

******************************************

 It is foolish man that hears all he hears.-Austin O’Malalley
                                                              કોઈ માણસ તેના વિશે જે બોલાય તે બધું જ સાંભળ્યા કરે તો તે પાગલ થઈ જાય.
જગતના કેટલાંક લોકો અકારણ તમારી ટીકા કરતા હોય છે. તમારા પાકા દોસ્તોએ પણ કેટલીક વખત લાચારીથી કે અમુક-તમુક વ્યુહ ખાતર તમારા વિશે બીજા સમક્ષ ખરાબ બોલવું પડે છે. જો તમારા વિશે ખરાબ કહ્યું હોય અને એ સાંભળીને તુરંત તમે ખરાબ બોલનારા પર ખાટા થઈ જાઓ તો તમારી જિંદગી ખારી થઈ જશે.તેથીજ વિદ્વાન એરિસ્ટિન કહે છે કે જે માણસ બીજાનું બધુંજ સાંભળે છે તે મૂરખ છે.ડાહ્યો માણાસ એજ છે જે જરૂરયાત મુજબનું જ સાંભળે અને બાકીનું સાંભળ્યું ન સાંભળ્યું કરે!
**********************************************************************
The porcupine, whom one must handle gloved, may be respected but never loved.-Arthur Guitterman
                                                             શાહુડીને ધારદાર કાંટા જેવા પીછાં હોય છે.શાહુડી ઘણી મોભાદાર છે.
ઘણાં માણસો સ્વભાવથી ધારદાર કાંટા જેવા હોય છે. તેમના વાણી વર્તનથી બીજાને ખુચ્યા કરતા હોય છે. ધારદાર હોવું કે મોભાદર હોવું તે બસ નથી. તમે ધારદાર હો તો લોકો તમને માન આપશે, પણ
પ્રેમ નહીં કરે.તમારે બીજાનો પ્રેમ મેળવવો હોય તો તમારાં વાણી અને વર્તનમાંથી કાંટા દૂર કરવા પડશે અને ધારને બુઠ્ઠી કરવી પડશે.

***********************************************************************
મનુષ્યનું મનુષ્ય પ્રત્યેનું સૌથી મોટું અને અક્ષમ્ય પાપ છે અન્યની પીડા તરફ નિ:સંગતી, ઉદાસીનતા દાખવવી. તમારી નજીકના જ માણસની પીડા પ્રત્યે ઉદાસીન રહેવું તેના જેવો કોઈ દોષ નથી. જ્યારે ખુબજ નજીકથી આવતો આર્ત પોકાર તમારા હ્ર્દય સુધી ન પહોંચે અને દૂર દૂરથી આવતું ઉત્તેજક સંગીત તમને બહેકાવે, પીડાથી છટપટાતા માણસને જોઈને તમને સંવેદન ન થાય અને તમે કલ્પનાની આંખેથી માદક દ્ર્શ્યો જોતા રહો, કોઈની સહાયતા કરવાને વખતે તમારા હાથપગ જડ થઈ જાય પણ કામુક સંગીત સાંબહ્ળીને શરીર નાચવા માંદે ત્યારે હે બંધુ મારા, જાણી લેજે કે તું પતનની અંતીમ સીડી પર પહોંચી ગયો છે.-રામાનંદ
*************************************************************************
The battle of success is half  won when one gains the habit of work.-Sarah bolton
                                                                    સખત કામ કરીને કોઈ મરી નથી ગયું.
આળસ કરીને માણસ અધમૂઆ જેવો રહે છે. ફ્રેન્ચ કહેવત છે કે તમે થાકી જાઓ તે પછી પણ ખૂબ ચાલો તેમાં જ ખૂબી છે. માણસે સફળ થવું હોય તો ચા કે સિગારેટના વ્યસનની માફક કામનું વ્યસન પાડવું જોઈએ. વિલિયમ જેમ્સ નામના વિદ્વાન કહે છે કે કામથી થાકતો નથી, કામને કોઈ મુલતવી રાખે ત્યારે મને થાક લાગે છે. સખત પરિશ્રમની ટેવ તમારા માટે સફળતાનો અડધો માર્ગ  આસાન કરી દે છે.
*****************************************************************************

સૌજન્ય: ‘ચેતનાની ક્ષણે’

અહીં મસ્તક ફૂટ્યું …

અહીં મસ્તક ફૂટ્યું  ને  રકતધારા  લાલ  આવી  ગઈ,
પછી  જોયું  તો  એક બિન્દી તમારે ભાલ આવી ગઈ.

હતાં  જે  આવનારાં  કાલ  એ  એક જ  નહીં આવ્યાં,
નહીંતર   જિંદગીમાં   તો  ઘણીએ  કાલ આવી ગઈ.

મહોબ્બતની  ગલી  સીધી હતી તો પણ વળ્યો પાછો,
કરૂં  પણ શું બીજું ? વચ્ચે જ એક દિવાલ આવી ગઈ.

કદમ  લથડી રહ્યો  છે તો ય   વધતો જાઉં છું આગળ,
મદિરાલયમાં જઈ આવ્યો તો મક્કમ ચાલ આવી ગઈ.

અમારે  તો   જીવન   સંગ્રામમાં   ઘા  ઝીલવાના છે,
અમારા  હાથમાં   તલવાર  બદલે ઢાલ  આવી  ગઈ.

પરિવર્તન   થયું   બસ   એટલું   બેફામ    જીવનમાં,
જનમદિન આવતા’તા ત્યાં મરણની સાલ આવી  ગઈ.

-બરકત વીરાણી ‘બેફામ’

કોઈ આગળ નડ્યા..

કોઈ  આગળ નડ્યા  એવા  કે  રસ્તાઓ  રૂંધી નાખ્યાં,
કોઈ પાછળ  પડ્યા  એવા  કે પગલાંઓ ભૂંસી નાખ્યાં.

દુ:ખો  છે આ, દુ:ખોના  તે   વળી દેખાવ શા કરવા?
નયનમાં આંસુ  આવ્યાં કે  તરત  એને  લૂછી નાખ્યાં.

હતાં  એ  ઝેર  કે અમૃત, સવારે  જાણ  થઈ    જશે;
અમે  તો  રાતનાં  જે   મળ્યાં પીણાં એ પી  નાખ્યાં.

હતી  એવી  અછત   જીવન   મહીં કે એ પૂરી કરવા;
મહામૂલાં  હતાં  જે સ્વપ્ન, એ  પણ વાપરી નાખ્યાં.

વિરહની   રાતને    અજવાળવાનું    ઠીક ના લાગ્યું;
હતા   બેચાર દીવા  આરઝૂના,   ઓલવી  નાખ્યાં.

હું   જીવતો   હોત તો   બેફામ સૂંઘી તો શકત એને;
કબર  પર   તો    ફૂલોને સૌ  એ    વેડફી  નાખ્યાં.

 -બરકત વીરણી’બેફામ’

મા ની અંતીમ ઈચ્છા….!

મારી મધરને ૬૫ વરસની ઉંમરે  બ્રેસ્ટકેન્સર નીકળ્યું અને એ પણ છેલ્લા સ્ટેજ પર ! ડોકટરના કહેવા પ્રમાણે કેન્સર આખા શરીરમાં ફેલાય ગયું છે.  એમને  માત્ર છ મહિનાથી ઓછી મુદત આપી.જ્યારથી એમને ખબર પડી છે બસ ત્યારથી બાળકની માફક એકજ જીદ લઈને બેઠા છે..કે ‘હું મરીશ તો મારા વતનમાં જઈને મરીશ ,  ગમે તે રીતે  મને બસ  મારા  વતનમાં મને  લઈ જાવ. મારો જીવ ત્યાં જશે તો જ મારા આત્માને શાંતી મળશે.મેં અને મારી સીસ્ટરે મધરને બહું સમજાવ્યા..’મમ્મી, તું અમેરિકામાં ૩૦ વરસથી છો , તને ખબર છે કે આ દેશમા મેડીકલની આધુનિક સારવાર મળે છે એવી સારવાર અને સગવડ તને કોઈ દેશમાં  નહીં મળે. અને અહીં તને સરકાર, હોસ્પીક  તરફથી ઘેર બેઠાં નર્સ, ડોકટરની સારવાર આપી રહ્યાં છે અને   મેડી-કેઈડના ફાયદાથી એક પણ પૈસો ઘરમાંથી આપવો પડતો નથી. અને અમને પણ તારી સેવા કરવાની તક મળે છે.  ‘દીકરા, તારી લાગણી હું સમજી શકું છું.  તું, તારી વાઈફ નીશા અને મારી દીકરી ટીના મારી બહુંજ  સંભાળલો છો. પણ તમારે સૌને  મારે લીધે જોબ પરથી અવાર-નવાર રજા લેવી પડે છે.  અને  આપણાં દેશમાં ફોઈ, ફુવા, માસી-માસા અને કાકા-કાકી કોઈ જોબ નથી કરતાં અને એમની સાથે મારો આરામથી સમય પણ પસાર થઈ જશે અને સોસાયટીમાં પણ સૌની સાથે હળી-મળીને થોડી વાતો  કરીએ તો ખુશ પણ  થવાય. અને મારી જન્મભુમિ તો ખરીનેજ દીકરા! મારો પ્રાણ ત્યાં જાય તો મને સ્વર્ગની સીડી મળી જશે. બસ દીકરા મારી આ  અંતીમ  ઈચ્છા  તમે લોકો પુરી કરો એવી મારી નમ્ર વિનંતી છે.’
‘મમ્મી, તું જેટલું ધારે છે એટલું હવે દેશમાં પણ રહ્યું નથી.ઘણું બદલાઈ ગયું છે. ત્યાં પણ સમય છે છતાં  કોઈની પાસ, કઈને માટે કશો  સમય નથી!મન બદલાયા છે, વિચારો બદલાયા છે. હવે તો સમાજજું આખું માળખું બદલાય ગયું છ્ર્’ મોટાભાગના લોકો વેસ્ટ્ર્નાઈઝ થઈ ગયાં છે. મેં મારું છેલ્લું પાસું ફેંકી જોયું..”દીકરા, તું , નીશા અને ટીના આ દેશમાં જન્મ્યા છો એટલે તમો લોકો આવું બોલો છો. તમે લોકોને દેશ પ્રત્યેનો પ્રેમ, લોકોનો પ્રેમ, ભાવ , લાગણી નો સાચો ખ્યાલ કદી પણ નહીં આવે!. અંતે મારી મા પાસે  હું હાર્યો… એ જીતી!

મમ્મી એકલી પ્લેનમાં જાતે મુસાફરી કરી શકે તેમ હતી જ નહી એથી  મેં એક વીકની જોબ પરથી રજા લીધી અને ટીના, નીશાને આખરી ભેટ આપી ,  સૌની આંખમાં સંવેદનાના સાથે મા ફરી નહીં મળે! એ ભારથી ભરાય ગયેલા હૈયા આંસું સાથે છાલકાઈ ગયાં. ભીંના અશ્રુ સાથે ભારત તરફ જવા રવાના થયાં. નડીયાદ મારી મધરની જન્મભુમિ અને ત્યાં સૌ સગા-વ્હાલા રહેતાં હતાં. સૌને અગાઉ ફોન પરથી જાણ કરી દીધી હતી એથી  સૌ અમદાવાદ એર-પોર્ટ પર લેવા આવ્યા હતાં અને અમદાવાદથી નડિયાદ અમે સૌ પ્રાઈવેટ વેનમાં ગયાં. મમ્મી ઘણીં થાકેલી હતી , સૌને હલો-હાઈ કરી મમ્મી વેનમાં જ સુઈ ગઈ.નડિયાદ પહોંચ્યા.  સૌ સગાને મમ્મીની કન્ડીશનની ખબર હતી.સૌ સગાએ કહ્યું: ‘દીકરા, મમ્મીની જરા પણ ચિંતા નહી કરતો અહી અમો આટલા બધા સગા છીએ એટલે તારી મમ્મીનો સમય કયાં પસાર થઈ જશે એની ખબર પણ નહીં પડે! મેં કાકાના હાથમાં એક લાખ રુપિયા રોકડા મમ્મીની સંભાળ રાખવા આપ્યાં. સાથે સાથ  ચાર મહિનાની   અમેરિકાથી લાવેલ પેઈન કીલર તેમજ  અન્ય મેડીસિન મેં કાકાને આપી દીધી.. લાખ રૂપિયા હાથમાં લેતાં કાકા બોલ્યા: ‘દીકરા, આ બધું ના હોય, પૈસાની શું જરૂર છે? તારા સ્વર્ગવાસી પિતાએ અને તારી મમ્મીએ અમોને ઘણીજ આર્થિક મદદ કરી છે ,  આ ઘર પણ એમણેજ અમોને અપાવ્યું છે  અને સાથો સાથ ઘણાં સગાઓને આર્થિક તેમજ ઘર અપાવવામાં મદદ કરી છે. તું જરી પણ ચિંતા ન કરતો. અમારી ભાભીની સારવાર કરવા અમે  ખડે પગે કરીશું..એમને છેલ્લી ઘડી સુધી સેવા કરીને  ખુશ રાખીશું.’  ‘થેન્ક્યું કાકા, તમો સૌ છો એટલે મને કશી ચિંતા નથી. અને હા એકાદ મહિનામાંજ  હું બીજા એક લાખ મોકલી આપીશ..કહી મધરની અશ્રુભીંની વિદાય લીધી. કાકાને કહ્યું પણ ખરું: કાકા,તમને એવું કઈ પણ લાગો કે તુરત મને ફોન કરશો હું  ચોવીસ કલાકમાં હાજર થઈ જઈશ્.
એક દિ અચાનક રાતના બાર વાગે મમ્મીનો નડીયાદથી ફોન આવ્યો. ધ્રુસકે ,ધ્રુસકે રડતાં બોલ્યાં: ‘દીકરા જેમ બને તેમ મને અહીંથી તું અમેરિકા  જલ્દી લઈજા.અહીં તો મારી જિંદગી નરક જેવી થઈ ગઈ છે!’ ‘ મમ્મી, શું થયું ?..દીકરા, મારા રૂમમાં કોઈ  નથી એટલે કહું છું. અહીં આવ્યા બાદ પંદર દિવસતો બહુંજ આનંદ-ઉત્સાહમાં ગયાં સૌ મને સવાર-સાંજ ખબર કાઢવા આવે’… પણ.બોલતા બોલતા હાંફતા હતાં. ખાંસી પણ જોર જોરથી આવતી હતી! મમ્મી, ધીરે ધીરે..બોલો..’હા, દીકરા બે વીકબાદ અહીં કોઈ મારી સંભાળ કે ચાકરી કરતાં નથી સૌને એવું લાગે છે કે મારો રોગ ચેપી છે એટલે ઘરના બધા મારાથી દૂર દૂર ભાગે છે, ખાવાનું પણ મારા ટબલ પર મુકી એકદમ મોં બગાડી પાછા જતાં રહે છે! મેં એક  અઠવાડિયું ભાઈ-ભાભી સાથે , એક અઠવાડિયું ફોઈ-ફુવા સાથે અને  માસા-માસી સાથે  રહીં ..પણ બધાજ  એમજ માને છે કે  મારો રોગ ભયંકર  અને ચેપી  છે અને એમને આ રોગ  ના લાગી જાય એવું વર્તુણુંક કરે છે. મારાથી દૂર દૂર ભાગે છે.મારી સાથે બેસીને વાત પણ નથી કરતાં..એક બે વખતતો મેં બીજા રૂમમાંથી સૌને વાત કરતાં સાંભળ્યા ખરા” આ ડોસીને આવો ભયંકર રોગ થયો છે એટલેજ આપણે  ત્યાં ડોસીમાના  એમના દીકરાએ  અહીં તગેડી દીધા છે .પોતાના દીકરા , દીકરી વહું પાસે સમય નથી એટલે અહીં જાણે સૌ એમના માટે સૌ નવરા હોય તેમ ચાકરી કરવા મોકલી આપ્યાં છે. બેટા, તારી વાત સાચી નીકળી. મેં તારું સાંભળ્યું નહી અને લાગણીના આવેશમાં આવી ખોટા ભ્રમમાં અહીં આવી ચડી. મને ક્યારે કયારે ભયંકર દરદ ઉપડે છે  તો કોઈ તાત્કાલિક દવા આપવા પણ આવતું નથી..સૌ નાના, નાના છોકરાઓને પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે માજીના રૂમમાં નહીં જવાનું. હું આ રૂમમાં નહીં પણ સ્મશાનગ્રહની કાળકોટડીમાં કેદ થઈ પડી છું.’ મેં એજ દિવસે ઈન્ટર્નેટ પર  ઈન્ડીયા જવાની  ટિકિટ બુક  કરવી દીધી..ત્રણ દિવસ પછી  મારી મધરને લઈ શુક્રવારે  ચિકાગો પાછો ફર્યો.

વતનથી પાછી ફરેલી મા, બહુંજ થાકી ગઈ હતી! વતન પ્રેમી મા..વતનમાં પોતાની તરસ છીપાવવા ગઈ. પણ ત્યાં પ્રેમની વાદળીઓ ગરજી  ઘરી પણ  વરસી નહી અને તરસી પાછી ફરી!..મેન્ટલી એન્ડ ફીઝીકલી! શનિવારી સવારે વહેલા ઉઠી ગઈ! નીશા, ટીના સૌ એમની સાથે વહેલાં ઉઠી ગયાં હતાં. સૌ એ સાથે ચા પીધી! મમ્મી એ માંડ, માંડ અડધો કપ ચા પીધી..ખોરાકમાં માત્ર લીક્વીડજ લઈ શકતી હતી.ઘર બહાર ધીરે ધીરે સ્નો પડી રહ્યો હતો.બેટા..’મને વ્હીલ-ચેરમાં થોડીવાર બહાર લઈજાને! તને ખબર છે કે મને સ્નો જોવો  બહુંજ ગમે છે. હું ધીરી ધીરે વ્હીલચેર ચલાવી ફ્રન્ટયાર્ડમાં લઈ ગયો.એ  ધીરે ધીરે વ્હીલચેરમાંથી ઉભી થવાની કોશિષ કરી, મેં હાથ જાલ્યા  પણ ઉભી ના થઈ શકી..માત્ર હાથ લંબાવ્યા..સ્નોફ્લુરી ટપ. ટપ એમના હાથમાં પડવા લાગ્યાં અને મૉમ ખુશ હતી.મેં  મમ્મીનો હાથ  સ્પર્શ  કર્યો પણ એ એકદમ ઠંડા થવા લાગ્યાં..સ્નોની ગતી વધી.. Mom, Let’s go inside..snow is falling very heavy right now!(મમ્મી, ચાલો અંદર,બરફ વધારે પડતો પડવા  લાગ્યો છે) જવાબ ન મળ્યો. મમ્મી તરફ જોયું તો મમ્મીની સ્થગીત આંખ આકાશ તરફ મીટ માંડી રહી હતી!

આપ આપનો અમૂલ્ય પ્રતિભાવ જરૂરથી આપશો.

મારે થવું નથી!

 
ન કોઈ નેતા, ના કોઈ મહારથી    મારે થવું નથી,
સિતારાની   ચમક લઈ, રોશન        મારે થવું નથી.

કોડિયું બની જલતો રહું,એક દરિદ્રની ઝૂંપડી માં,
સૂર્ય  બની     વિશ્વમાં      મારે     કદી    ભમવું નથી.

તરસ છીપાવી છે મારે,ભર બપોરે   જઈ રણમાં,
સાગરબની મોંજાની  મસ્તી મારે માણવી નથી.

આજ “હું”,    કાલે કોઈ સવાયો આવશે   અહીં,
હરીફાઈની હોડમાં ભાઈ, મારે તો  દોડવું નથી.

સકળ   બ્રમાંડમાં  એક  પામર  માનવી શું કરે?
‘વાહ વાહ’ નો મો’તાજ   મારે કદી જોતો નથી.

‘દીપ‘ છે એક   હવાની ફૂંકથી  એતો બુઝાઈ જશે!
અમર    થવાના      સ્વપ્ન, મારે  કદી જોવા નથી.

દાદી અમ્મા કેવાં હોય તો ગમે ?

“દાદીમા કે અવાં સન્નારી છે  જેને
પોતાના બાળકો નથી હોતાં. એને તો
બીજાના નાનકડા નટખટ બાળકો ગમે છે.”

                                       એક જગ્યાએ બેસી રહેવા સિવાય  કોઈ પણ દાદીમાએ કશું જ કરવાનું નથી હોતું.આમ પણ ઉંમર થઈ ગઈ હોવાથી અમારી જેમ દોડવાનું કે ધીંગામસ્તી કરવાનું એને ફાવે નહીં. અમારા માટે તો એટલું ગનીમત છે કે એ એમને જાતજાતની રમતો હોય  ત્યાં લઈ જાય અને એની પાસે પુષ્કળ પૈસા હોય, અથવા એ એમને ફરવા લઈ જાય પણ શરત એટલી કે લીલાછમ્મ છોડવાઓ, રંગબેરંગી પતંગિયાંઓ ઉંડતાં હોય ત્યાં શાંતીથી ઊભાં રહે અને વારે ઘડીએ ‘ઉતાવળ’ કરવાનું ક્યારેય કહે નહીં.

                                       સામન્ય રીતે દાદીમા સ્થૂળ હોય છે પણ એ એટલાં બધાં જાડાં ન હોવાં જોઈ એ કે અમારા બૂટની દોરી બાંધી ન શકે. દાદીમા બહુ હોશિયાર ન હોય તો વાંધે નહીં.પણ અમારા પ્રશ્નોના જવાબ આપી શકે તો ભયો ભયો. અમારા પ્રશ્નો  પણ  કે “ભગવાન શા માટે પરણ્યા નથી?” અને  “કૂતરાઓ શા માટે બિલાડીનો પીછો કરે છે?”

ઓળખીતા પાળખીતાઓ મળે ત્યારે અમારી સાથે બાળકોની કાલીઘેલી બોલીમાં વાતો કરે છે એવી રીતે દાદીમાએ વાતો કરવાની જરૂર નથી કારણ કે આવી વાતો અમને સમજાતી નથી. વાર્તાઓ વાંચે ત્યારે ભલે ને એની વાર્તા આવી જાય તોપણ પાનાંઓ ઉથલાવે નહીં કે કંટાળો બતાવે નહીં એ પણ  જરૂરી છે. તમારી પાસે ખાસ કરીને ટેલિવોઝન ન હોય ત્યારે તો દરેકને એક દાદીમા હોવાં જરૂરી છે, કારણ કે તમામ મોટેરાંઓમાં એ એકજ એવાં છે જેમની પાસે સમયની સોગાદ છે.

સૌજન્ય: “સમયની સોગાદ”
           સંપાદક: રમેશ પુરોહિત

વર્ષોના વૃંદાવનમાં..

 
 
રોજરોજ    ફૂટતી નવી નવી   કૂંપળોના  સૈન્દર્યને
જૂની  આંખોમાં   સમાવી લેવા માટે ‘દાદા-દાદીને
જરૂર    હોય છે  પોતાનાં  સંતાનોના   કુમળા છોડ
જેવાં નાનાં   નાનાં ભૂલકાઓની.આ પા પા પગલી
પાડતાં     બાળકોને પણ   એટલી જ  જરૂર હોય છે
પ્રેમાળ    દાદા     અને   દાદીને – જેની  પાસેથી
પોત     કોણ છે  એની   ખબર પડે. દાદા-દાદીના
અનુભવોની ગઠિયારામાંથી જેને  જાણી શકતાં નથી
એવા    અજાણ્યા      પ્રદેશની    ઓળખાણ  થાય.

-માર્ગારેટ મીડ

દાદા પાસે વર્ષોના જ્ઞાનનું શાણપણ અને સમજુ હૈયાનો પ્રેમ હોય છે. એના માટે તો ભરેલા સંસારમાં પોતાનાં સંતાનો અને પૌત્ર-પૌત્રીઓના સુખની ખેવના સિવાય બીજું કંઈજ બાકી નથી હોતું. તેઓ બાળકો પાસે પોતાનાં સંભારણાંનો સમૃધ ખજાનો ખુલે છે.તેઓની આંખોમાં રમતાં સપનાંઓની દુનિયામાં સરપૂર્વક અને હોંશે હોંશે ભાગીદાર બને છે.પોતાને માનપાન આપતા આદર કરતા,વહાલ અને ગર્વથી નિહાળવા કુટુંબનો એ મોભી છે. એ છે પ્રેમ આપવા અને પ્રેમ પામવા આયક અદભુત વ્યક્તિ.

માની મમતા..

 

                                                     દરેક માતાને ખરેખર એવી ઝંખના હોય છે કે એ બાળકોના દુ:ખ સામે ઢાલ બને. જિંદગીના પ્રશ્નને, વિમાસણ, વિટંબણા  અને જખમો વખતે છત્ર પૂરું પાડે. પોતાના હેતાળ ખોળાની હૂંફ આપીને વહાલભર્યા ચુંબનથી આંસુઓ લૂછે, શાતાદાયક શબ્દોથી લાલનપાલન કરે.

                                                    …પણ જિંદગી આમ સીધી લીટી પર ક્યાં ચાલતી હોય છે. અલબત હું ભગવાનને પ્રાર્થના કર્યા કરું છું કે તેઓના દુ:ખદર્દ મને આપી દે, હું સહન કરી શકું છું, તેઓને નિચિંત બનાવી દે, જો કે હું જાણું છું કે ઈશ્વર આ વાતમાં સંમત નહી થાય. એમના સ્નેહમાં સુખદુ:ખની સરવાણી સાથે વહેતી હોય છે. એમના વહાલ ભર્યા વહેવારમાં  હોય છે  બોધપાઠ, આકરી તાવણી અને અંધકારમય દિવસો અને આ કસોટીની પડખે પડખે પનપતું હોય છે હાસ્ય , પ્રકટતો હોય છે, આનંદ અને દેખાતા હોય છે ઊજળા દિવસો. સુખ અને દુ:ખની આ જુગલબંદી વગર વૃદ્ધ કે યુવાન બન્નેનાં જીવન ઊબડખાબડ,આ શક્ત અને અનવિકસિત બને છે.

                                                      આથી સાર નિકળે છે કે હું માતા હોવા છતાં સારવાર કરી શકું પણ તેઓના દર્દની દવા બની શકું નહીં. હું તેઓમાં ઓતપ્રોત થઈને સાક્ષીભાવે સામેલ થઈ શકું એવી રીતે કે હાજર હોઉં પણ ક્યાંય માથું મારું નહીં, પ્રેમ વરસાવું પણ ગુંગળાવું નહીં, તકેદારી રાખું પણ કુતૂંહલ નહીં. હા, હું તેઓ માટે પ્રાર્થના કરી શકું. આસાન સફર માટે નહીં પણ અડગ શ્રદ્ધા, હિંમત અને પ્રેમ માટે જેના સથવારે જિંદગીનો વિકટતમ માર્ગ સલામતીથી પાર કરવાની શક્તિ પ્રાપ્ત થાય.

સૌજન્ય: “સમયની સોગાદ”-સંપાદક: રમેશ પુરોહિત

એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે!

ઊંમરનું કોઈ  બંધંન એને નડતું નથી,
કળી- ગુલાબની કોઈ એને પરવા નથી.. એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

આસપાસ કોઈ સગુ-વ્હાલું હોય નહીં
છેલ્લું આંસુ લુછનાર પણ હોય  નહી…..એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

શૈતાન યા સંતની ઓળખ એને નહીં,
દોરી કોઈની ખેંચતા એ કદી ડરે નહી…..એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

સાંજ,સવાર કે પછી ભર બપોરે આવશે,
સમયનું   કોઈ બંધંન  એને ના લાગશે….એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

લાગણી, મમતાની  કોઈ નહી પરવા!
જાણે ભુખ્યું ઢોર ખેતરમાં આવે ચરવા……એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

બારણે આવતા  પગરખા  કોઈ ઓળખે,
હસીને   મીંટ   માંડે  બેસે છે  માળખે……એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

ડરનારને  બહું સતાવી રોજ રોજ મારે,
લઈ જાયછે રડાવી રડાવી મોતને આરે…..એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

‘દીપ’ છે  મધ્યે અંધાર ઓઢી ફરે છે,
નીડર બની   એને સાથ  રાખી ફરે છે……એતો અંધાર ઓઢી ચાલ્યું જશે.

કો ખ્લાસી છે..

આંખમાં જળ ને આંખ પ્યાસી છે,
એ  જ   વાતે   સદા ઉદાસી છે.

રાત  છે  ચાંદ છે  અગાશી  છે,
કોઈને    ઝૂરવા   ત્રિરાશી   છે.

તેજ   રફતાર  કાળની  છે   ને
આપણા  પગ   મહીં કપાસી છે.

આપવા  કોઈને   ક્શું  ક્યાં છે?
જાત  છે   એય   દેવદાસી છે.

એક  જ    નાવમાં  ભલે બેઠા,
કો    પ્રવાસી તો કો ખ્લાસી છે.

-વજેસિંહ  પારગી

મા મને સાગર કિનારે લઈ જા..(એક બાળગીત)

મા મને સાગર કિનારે લઈ જા.
મોજાની મસ્તી માણવી છે મારે,
કિનારે બેસી રેતમાં ઘર બનાવું છે મારે..મા મને સાગર કિનારે લઈ જા.

પાણીમાં છબ છબીયા કરવા  છે મારે,
લહેરાતા પવનમાં કાઈટ ઉડાવી છે મારે..મા મને સાગર કિનારે લઈ જા.

ચી,ચી કરતાં સિગુલને ખવડાવવું છે મારે,
છીપલા વીણી વીણી ઘર લાવવા છે મારે…મા મને સાગર કિનારે લઈ જા.

ફેલકનની લાંબી ચાચો નિહાળવી છે મારે,
રંગ-બેરંગી ફીશને પકડવી છે મારે…મા મને સાગર કિનારે લઈ જા.

છીપલાઓ જાત જાતના ભેગાં કરવા છે મારે,
બૉટમાં બેસીને હલેસા મારવા છે મારે…મા મને સાગર કિનારે લઈ જા.

દિવસ આખો રહીને પિકનિક માણવી છે મારે,
સાંજે કિનારે બેસી સૂર્યને ડુબતો જોવો છે મારે…મા મને સાગર કિનારે લઈ જા.

દીકરો-મા સાથ છીપલા વીણે!

                                                                 

                                                                                                                                     ‘ રોનક બહું દૂર ના જા બેટા, છીપલા તો તને કિનારા પર વધારે મળે. હા.આ બીચના પાણીમાં હમણાં હમણાં જેલીફીશ બહુજ આવી ગઈ છે એવી કરડી જાય કે પગમાં સોય ઘુસી  જાય! હા, જો  છીપલું કેટલું મોટું છે!  મને તો મોટો  શંખ લાગે છે. આપણે આપણાં ઘરના મંદીરમાં પુજામાં મુકીશું ને તારા ડેડીને તો શંખ વગાડતા આવડે છે. એ તો બહુંજ ખુશ થઈ જશે. આ આખી બાસ્કેટ ભરાઈ ગઈ હવે તો ચાલ બેટા ઘેર જઈ મારે હજું રસોઈ બનાવવાની બાકી છે.હા આજે તારા માટે મેક્સીકન પીઝા, અને સાથે અવાકાડો ડીપ બનાવવાની છું..ચાલ ઘરે બેટા હવે સાંજ પણ પડી ગઈ છે..બીચ પરથી પણ બધાય ઘેર જતાં રહ્યાં છે.

                                                                       સીમા રોજ સાંજે   ગેલવેસ્ટન બીચ પર  આવે ,રોનક સાથે છીપલા વીણતી  જાય અને દીકરા સાથે વાર્તાલાપ ચાલ્યા કરે,જેવું અંધારું થાય એટલે બીચની સામે જ એની પોતાની પચાસ રૂમ્સની મોટ્લ હતી ત્યાં જતાં રહે. છેલ્લા દસ વરસથી આ મોટેલના માલિક છે. કૉલેજ, હાઈસ્કુલમાં સ્પ્રીન્ગ બ્રેકમાં  સમયમાં Lots of students come here and stay in their motel because their price per day was only 35 dollars per day.(ઘણાં વિદ્યાર્થીઓ  એક દિવસના ૩૫ ડોલર્સ હોવાથી  એમની મૉટલામાં રહેતાં ).  અને સમર ટાઈમ્સમાં અમેરિકાના જુદા જુદા સ્ટેટ માંથી લોકો વેકેશનમાં અહી ગેલવેસ્ટન આઈલેન્ડ પર આવતા અને સમર ટાઈમ્સમાં તો એમની મોટેલ હંમેશા ફૂલ રહેતી.સીમા અને રમણભાઈને  સીમાના ભાઈએ સીટિઝન થયાં બાદ સ્પોન્સર કરેલ અને એમને ત્યાં ત્રણ મહિના સાથે રહ્યાં, બન્ને  રાજકોટમાં શિક્ષક હતાં એ પણ ગુજરાતી ભાષાના એટલે જૉબ મળવામાં થોડી મુશ્કેલી પડી.  ફાઈનલી ગેલવેસ્ટનમાં એક દેશીની મોટેલમાં રહી, મોટ્લના રૂમની સાફ-સુફી અને ફ્ર્ન્ટ ડેસ્ક પણ હેન્ડલ કરવાનું , શરૂ શરૂમાં અહીંના પ્રૉનાઉન્સીએશનમાં સારી એવી મુસ્કેલી નડતી હતી પણ વાંધો ના આવ્યો. ચાર વરસબાદ એજ મોટેલ દેશીભાઈ એ  લીઝ વીથ ઑપશન ટુ બાયના કૉન્ટ્રાકટ કરી આપી દીધી. બન્ને મહેનતું હતાં અને ૧૦ વરસમાં જ મૉટેલ પોતાની કરી લીધી.પૈસો ઘણો પણ કોઈ સંતાન નહી! સીમા હંમેશા રમણભાઈને કહેતી: રમણ, આપણે અહીં  આવવુ હતું તેથી આપણે બાળકોનો પ્લાન ના કર્યો , કારણકે આપણને  અમેરિકન સીટીઝન બાળક જોઈતું હતું પણ હવે  બાળક જોઈએ છે ત્યારે થતાં નથી, તમે મેડીકલ ટેસ્ટ કરાવ્યો,મેં કરાવ્યો..પણ..વચ્ચે જ રમણલાલ બોલ્યા: હની, ડોકટરે મને સમજાવ્યું કે..It’s can be done but cost you over 20,000 dollars.( જો તમે વીસ હજાર ડૉલર્સ ખર્ચવા તૈયાર  થાવ તો એ શક્ય છે)..રમણ, આપણી પાસે પૈસાની ક્યાં ખામી છે.રણમાં બેસી ઝાંઝવાના જળ પીવા કરતાં..પૈસાથી જળની વીરડી મળતી હોય તો શું ખોટું છે.આ દેશની  આધુનિક ટેક્નોલૉજી એટલી મૉર્ડન છે કે પૈસાથી ઘણું શક્ય છે…હની હું તૈયાર છું..સીમાને ૩૫ વરસે Baby boy  આવ્યો. સીમાના અંધકાર ભર્યા જીવનમાં એક પ્રકાશનું કિરણ આવ્યું..રોનક આવી..સીમાએ દીકરાનું નામ રોનક રાખ્યું.રોનકના આવવાથી ઘરમાં એક અનેરા ઉત્સવનું વાતવરણ ફેલાય ગયું. ઘરમાં જાત જાતના ટોય્ઝના ઢગલા થઈ ગયાં.એની સ્પેશ્યલ કેર માટે એક ગુજરાતી નેની હાયર કરી.નેનીને સ્ટ્રીકલી કહેવામાં આવેલ કે એને એકલો મુકવાનો નહી, રડવા દેવાનો નહી, સમયસર ખાવા-પિવા અને સમયસર સુવડાવી દેવાનો અને સીમા પણ મૉટલનું કામ છોડી રોનક સાથે રમવામાં સમય ગાળતી.હવે તો મૉટેલમાં પણ સાફ-સુફી અને ફ્ર્ન્ટડેસ્ક પર  એમ્પ્લોઈ(employee) રાખ્યા હતાં. રોનક જરી પણ રડે તો સીમાથી જરી પણ સહન ના થાય..ઘણીવાર તો ફેમીલી ડોકટરને ફોન કરે: જુઓને હમણાં રોનક બહુંજ રડ્યા કરે છે..એને કંઈક થતું નહી હોય ને? ડોકટરની એપોન્ટમેન્ટ લે.પણ કશું હોય નહી! ડોકટર કહે..IT’S GROWING PAIN.. આ બધું સ્વભાવીક છે. પણ મોટી ઉંમરે , એકનું એક બાળક એટલે નાની નાની બાબતમાં ચિતાનો કોઈ અંત નહી.જીવ ઉચો-નીચો થઈ જાય.!

                                                               ‘  Why this woman comes everyday and pick up shells on the beach and talking to herself, is she crazy or…( આ સ્ત્રી દરરોજ બીચ પર આવી છીપલા વીણતી વીણતી પોતાની જાત સાથે વાતો કરતી હોય છે.. પાગલ છે કે પછી..).’ બીચ પર બે લાઈફ-ગાર્ડ્સ બેઠાં બેઠાં ચર્ચા કરી રહ્યાં હતાં. એમાં એક નવો હતો તેણે આ સવાલ કર્યો.  ‘જેફ, આ સ્ત્રીને હું ઓળખું છું,એનું નામ સીમા છે અને સામે જે  “Rainbow Motel”( મેધ-ધનુષ્ય મૉટેલ) છે તે તેમની છે. વરસ પહેલાંની વાત છે એમનો દીકરો લગભગ ચાર વરસનો હશે! સીમા અને એમનો દીકરો બન્ને અહી આ જ બીચ પર બેઠાં હતાં અને  સાંજ પડી ગઈ એટલે મારી ડ્યુટી પુરી થઈ મેં સીમાને’ગુડનાઈટ મીસ સીમા’ કહી રજા લીધી અને કહ્યુ પણ ખરું..’TAKE CARE AND BE SAFE ‘( સાચવજો અને સંભાળજો)..એજ સાંજે શું થયું કે રોનક બીચ પરથી ગાયબ થઈ ગયો! શું થયું કોઈને પણ ખબર નથી..કારણ કે સીમા બેબાકળી થઈ ગઈ અને ભાન ગુમાવી બેઠી હતી..જાત જાતની અફવા જાણવા મળી. કોઈ કહે: એમનીજ મોટેલમાંથી કોઈ ગુંડાએ  બીચ પરથી..ઉઠાવી ગયાં છે તો કોઈ કહે છે કે ..રોનક બીચ પર છીપલા વીઁણતાં વીણતાં પાણીમાં ડુબી ગયો ! પૉલીસ, એફ.બી.આઈ  અને શહેરના સૌ સાથ મળી રોનકને શોધવા ઘણી મહેનત કરી પણ ના તો એની લાશ મળી કે નાતો એનો કોઈ પત્તો! જ્યારથી રોનક ગુમ થયો છે ત્યારથી બસ બેબાકળી અને શાન-ભાન ગુમાવતી ફરે છે.બસ રોજ બીચ પર આવે છે..છીપલા વીણતી વીણતી..જાણે રોનક એમની સાથે છીપલા વીણતો હોય તેમ તેની સાથે વાતો કરતી હોય છે..અને બસ રાત પડે એટલે..”ચાલ રૉનક ઘેર પાછા જઈએ તારા ડેડી આપણી ચિંતા કરતાં હશે.”

                                                         સીમાની ઘણી સાયકાટ્રીક ટ્રીટમેન્ટ આપી પણ રોનકનો શૉક એટલો ચોટદાર હતો કે એમના જીવનમાં ફરી નોરમલ થઈ શકી નહી.રમણલાલ પણ સીમાની બહુંજ કાળજી લેતાં.કદી પણ અપસેટ થયાં વગર શાંતીથી કામ લેતાં એ  દરરોજ બીચ પર જાય ત્યારે એમની સીમાને ખબર ના પડે એવી રીતે  નજર રાખવા એક સ્પેશિયલ વ્યક્તિને હાયર કરી હતી બસ એમનું કામ એ જ કે સીમા સલામત રહે અને ઘેર સલામત પાછી આવે.

                                                          હવે રમણલાલે ઉંમર થવાથી મોટ્લ વેંચી, સીમાની લાગણી અને એમની રોજ બીચ પર જવાની ટેવ છે એ લક્ષમાં રાખવું જરૂરી હતું..એ જો બંધ કરવામાં આવે તો..સીમા ઝુરી મરે! ડોકટરે પણ આ વસ્તુંને  ધ્યાનમાં લઈ કોઈ પગલું ભરવુ એવી સલાહ આપી હતી. તેથીજ રમણલાલે બીચ પાસેજ ઘર લીધું હતું. સીમાની ઉંમર ૭૫ની આસપાસ થવા આવી પણ..બીચ પર રોજ રોજ જવાનું, છીપલા વીણવાના! રોનક સાથે…થોડી રમત-ગમત અને મા ની મીઠી વાતો..”બેટા…મને બહું ના પજવ..મારાથી હવે દોડાતું નથી..લે હું તો રેતીમાં બેઠી..તું તારે જેટ્લાં છીપલા વીણવા હોય તેટલા વીણ! અને રેતમાં બેઠી બેઠી  લખતી ‘ Ronak, I love you!( રોનક. હું તને વ્હાલ કરું!)…

                                                         સીમાની તબયિત એકદમ બગડી..રમણભાઈએ ૯૧૧ ડાયલ કરી એમ્બ્યુલન્સમાં લઈ જઈ હોસ્પિટલમાં દાખલ કરી. છેલ્લી ઘડીઓ ગણાતી હતી.ડોકટરે સી.પી.આર આપ્યો આને હ્ર્દય ચાલતું થયું..રમણલાલને ડોકટરે કહ્યું” આવતી કાલે જ એમને હાર્ટ-સર્જરી કરવી પડ્શે.( 90% blockage )૯૦ ટકા બ્લોકેજ્ છે..રૂમમાં લાવ્યાં. સાંજનો સમય થઈ ગયો હતો. એકાએક સીમાની આંખ ખુલી.રમણલાલ બાજુમાં જ બેઠાં હતાં..બોલી.. રમણ…રોનકને બોલાવ! અમારો બીચ પર છીપલા વીણવાનો સમય થઈ ગયો છે! રમણલાલ હ્ર્દય કઠણ કરી બોલવાની કોશિષ કરી પણ ઢીલા પડી ગયાં..’સીમા…રોનક હવે…’ તમે એને બોલાવી લાવો મારે મોડું થાય છે. હું એને બોલાવી લાવુ છું.. અંધારું થાય પે’લા…સીમા માત્ર એટલુંજ બોલી શકી..હ્ર્દય આગળ કશું બોલી ના શક્યું…ધીરે ધીરે શાંત થઈ ગયું..

આજ પણ સાંજના ભાગમાં બીચ પર દીકરો-મા છીપલા વીણતા હોય એવો ભાસ લાઈફ ગાર્ડને લાગ્યા કરે છે!

 આપ આપનો અમૂલ્ય પ્રતિભાવ જરૂર આપશો..

મન..

પ્રસુતીની વેદના માંથી જનમ તું મન,
ગંગાના જળ ડુબકી મારી,
પવિત્ર ઝરણું બની,
ગીતાનો બોધપાઠ બની
ઉદ્ધાર કરે!
   કા’તો…
સ્મશાનની સળગતી આગમાં
આળોટી ,
નરકના દ્વાર ખખડાવી,
દાનવસેના બનાવી,
ત્રીજુ વિશ્વયુદ્ધ આદરી
સમગ્ર માનવજાતનો નાશ કરે..

Happy 4th of July..

In the United States, Independence Day, commonly known as the Fourth of July, is a federal holiday commemorating the adoption of the Declaration of Independence on July 4, 1776, declaring independence from the Kingdom of Great Britain. Independence Day is commonly associated with fireworks, parades, barbecues, carnivals, fairs, picnics, concerts, baseball games, family reunions, political speeches and ceremonies, and various other public and private events celebrating the history, government, and traditions of the United States. Independence Day is the national day of the United States.

//

Background

During the American Revolution, the legal separation of the American colonies from Great Britain occurred on July 2, 1776, when the Second Continental Congress voted to approve a resolution of independence that had been proposed in June by Richard Henry Lee of Virginia.^[4][5] After voting for independence, Congress turned its attention to the Declaration of Independence, a statement explaining this decision, which had been prepared by a Committee of Five, with Thomas Jefferson as its principal author. Congress debated and revised the Declaration, finally approving it on July 4. A day earlier, John Adams had written to his wife Abigail:

The second day of July, 1776, will be the most memorable epoch in the history of America. I am apt to believe that it will be celebrated by succeeding generations as the great anniversary festival. It ought to be commemorated as the day of deliverance, by solemn acts of devotion to God Almighty. It ought to be solemnized with pomp and parade, with shows, games, sports, guns, bells, bonfires, and illuminations, from one end of this continent to the other, from this time forward forever more.

Adams’s prediction was off by two days. From the outset, Americans celebrated independence on July 4, the date shown on the much-publicized Declaration of Independence, rather than on July 2, the date the resolution of independence was approved in a closed session of Congress.

Historians have long disputed whether Congress actually signed the Declaration of Independence on July 4, even though Thomas Jefferson, John Adams, and Benjamin Franklin all later wrote that they had signed it on that day. Most historians have concluded that the Declaration was signed nearly a month after its adoption, on August 2, 1776, and not on July 4 as is commonly believed.

In a remarkable coincidence, both John Adams and Thomas Jefferson, the only signers of the Declaration of Independence to later serve as President of the United States, died on the same day: July 4, 1826, which was the 50th anniversary of the Declaration

Source: Wikipedia

ભક્તોના ઘર બળે!

                                                            

                                                                                                                                  ‘ કીકાભાઈ, આજની આર્થિક પરિસ્થિતી એટલી ખરાબ થઈ ગઈ છે છે કે કન્વીનન્ટ સ્ટોર અને  બેન્કતો શું લોકો બેકારીના માર્યા ધર્મના સ્થળો પણ લુંટવા લાગ્યા છે!’ સાચી વાત છે અનિલ જો ને મારી જોબ ગયાંને છ મહિના થઈ ગયાં હજુ જોબનો પત્તો નથી! એટલું સારું છે કે તારા ભાભીની જોબ ચાલું છે નહીતો ખાવાના સાસા પડી જાય!’ ‘એકજ અઠવાડીયામાં બે બે મંદીરમાં ચોરી થાય  અને ભગવાનને ચડાવેલા સોનાના દાગીન અને સોનાનો મુગટ પણ  સા..લા ચોરી જઈ પાણીને ભાવે વેંચી દેતા હોય છે’.આ દેશજ નકામો છે, નાસ્તિક છે,આપણા હિન્દુ ધર્મ માટે એમને નફરત છે. ‘કીકાભાઈ, આપ મારા વડીલ છો એટલે મારાથી વધારે ના બોલાય પણ આજ દેશમાં આવી આપણા ભારતિયો સમૃદ્ધ થયાં છે, સુખી થયાં છે અને દેશમાં પોતાના કુટુંબને આર્થિક સહાય કરે છે.અને જ્યાં ગામ હોય ત્યાં કૉકરોચ હોય જ! સ્વર્ગ છે તો નરક પણ છે જ ને? આખા વિશ્વમાં આજે આર્થિક પરિસ્થિતી નાજૂક છે જ! અને મંદીરની વાત કરો છો તો ભગવાનને સોનાન દાગીના,ભગવાનની સોનાની મૂર્તિમાં સજજ કરવાને શું જરૂર છે, એમાત્ર આપણો દેખાયવજ છે ને? ‘ હા હા..અનિલ તું તો આ દેશના વખાણ કરતાં થાકતો  નથી! અને તું ઠોડો નાસ્તિક તો ખરોને?  કીકાભાઈ જવાદો એ વાત! કોઈ દલીલ કરવામાં ફાયદો નથી! પણ એટલું તો ચોક્કસ કહીશ કે જે થાળીમાં જમતાં હોય એ એજ થાળીમાં ઘોબો પાડવાનો કોઈ અર્થ ખરો?

                                                                  ‘કીકાભાઈ વીસ વરસ પહેલાં અમેરિકા આવ્યા ત્યારે ઈ-લીગલ આવ્યાં હતાં અને આજે અમેરિકન નાગરિક છે,ઘરના ઘર છે, બે બાળકો છે તે પણ પાર્ટ-ટાઈમ જોબ કરી સાંજના ભાગમાં  કૉલેજ કરે છે, એમની ધર્મ પત્નિ પણ વીસ વરસથી એમની સાથો સાથ  જોબ કરે છે,પણ એમના સ્વભાવ મુજબ સુખી છે પણ સંતોષી નથી! અનિલ મનોમન વિચારવા લાગ્યો.પણ આમ સ્વભાવના માયાળું તો ખરાજ. મંદીરમાં પણ વિનામુલ્યે ટ્રેઝરર તરીકે સેવા આપી છે.એવું સાંભળવા મળ્યું છે કે મંદીરમાં કોઈ ટ્રસ્ટી સાથે માથાકુટ થવાથી છુટાં થયાં છે..કીકાભાઈ એ  મંદીરમાં  નિયમિત આવતા જતીનભાઈના ઘરમાં આગ લાગી ત્યારે  આખું ઘર બળી ગયું અને  માંડ માંડ એમનું ફેમીલી બચી ગયું અને ઘરબાર વગરના થઈ ગયાં ત્યારે  એમના ફેમીલીને  બેવીક એમના ઘેરે  રાખ્યા હતાં. એજ એમની ખરી માનવતા! એમણે હમણાં ઈન્સ્યુરન્સ એજન્ટ તરીકે પાર્ટ ટાઈમ  જોબ શરુ  કરેલ છે. જતીનભાઈના ઘરમાં આગ લાગી ત્યારે પણ એ ઘરની નજીક હતાં અને એજ પહેલાં એમની મદદે દોડી આવ્યા હતાં તેમજ હમણાં હમણાં એક બીજા એક મંદીરના સભ્ય યોગીનભાઈના ઘરમાં આગ લાગી પણ બહું મોટું ડેમેજ થયું નહોતું.ઘરમાં યોગીનભાઈ એકલાંજ હતાં, ઘરના બધા બહાર શૉપીંગમાં ગયેલ. આગ લાગી ત્યારે  ફાયર આલાર્મ વાગતાજ યોગીનભાઈ ઘર બહાર દોડી આવ્યા અને ૯૧૧ અને ફાયર-ડીપાર્ટમેન્ટને ફોન કરી દીધો.ઘર બહાર ઉભેલા કીકાભાઈ ને જોઈ અચરજ પામ્યાં..કીકાભાઈ બોલ્યા: ‘યોગીનભાઈ ગજબનું થયું! હું તો  મારા કલાયન્ટને મળવા જતો હતો ને તમારા ઘર પાસેથી પસાર થતાં આગ જોઈ દોડી આવ્યો! સાલા કોઈ આપણી પાછળ પડી ગયાં છે..જુઓને આ બીજું ઘર આપણાં મંદીરના સભ્યનું  બળ્યું!’

                                                                    આખા ગામમાં એકજ ચર્ચાનો વિષય બની ગયો છે કે  આ એકજ હિન્દુ મંદીરનાજ સભ્યોના એક પછી એક ઘર બળતા રહે છે અને અત્યાર સુધી જેટલાં ઘર બળ્યાં તે બધા આજ હિન્દુ મંદીરમાં કાયમ જનાર સભ્યો નાજ છે.  ફાયર ડીપાર્ટમેન્ટના ઈન્વેસ્ટીગેશન મુજબ ..It’s arson fire(ઘર બાળવામાં આવ્યું છે).  બે ,ત્રણ ઘર બળ્યાં  બાદ એફ્.બી .આઈ તેમજ પોલીસ ડીપાર્ટમેન્ટ સાથે  મળી ઈન્વેસ્ટીગેશન કરી રહ્યાં છે. લોકોમાં જુદી જદી અફવા અને ચર્ચા થવા લાગી: ‘એ કોઈ કોમવાદનું પગલું છે..જે આપણાં હિન્દુના કટ્ટાર દુશ્મન છે’..’કોઈ એવી પન  ટકોર કરી કે  કોઈ મસ્લીમની આ ધંધા છે! શક્યતા નકારી ના શકાય કારણ કે મસ્જીદ બાજુંમાં છે..તો કોઈ એવું પણ માને છે કે .k.k.k.klanaનું કામ હોય શકે..અત્યાર સુધીમાં પાંચ ઘર બળી ગયાં અને હિન્દુ કોમ્યુનિટિ મેયરને મળી ફરિયાદ પણ કરી, મેયર બાબે કહ્યું: ‘આ સિરિયસ બાબત છે,આ સીટીમાં રહેતી દરેક કોમ્યુનિટિ, દરેક ધર્મની વ્યક્તિ ની સલામત રહે એ અમારી ફરજ છે આ બાબતને ઘણીજ ગંભીર રીતે લઈ કડક પગલા ભરવા પોલીસ ડીપાર્ટ્મેન્ટને સુચન આપાયું છે તેમજ એફ્.બી .આઈ પણ આ બાબતથી ઘણીજ  ગંભીર બની કડક પગલા ભરી રહી છે.’

                                                      તાબિયત થોડી નબળી હોવાને લીધે અનિલ આજ ઘેર હતો..સોફામાં સુતા સુતા ટીવી જોઈ રહ્યો હતો..તે વખતે” Breaking news”( તાજા ખબર) આવ્યાં..’હિન્દુઓના ઘર બાળવાવાળોની એક સખ્સની ઘરપકડ!અને એજ સાથે  ટીવી કેમેરા, ન્યુઝ-મીડીયા, પોલીસ ડીપાર્ટમેન્ટ, એફ.બી.આઈ. સૌ એક ઘર પાસે ઉભા હતાં. ન્યુઝ લેડીએ કહ્યું:
જે વ્યક્તિની ધર પકડ કવામાં આવી છે તે એફ.બી.આઈના વેનમાં બેઠી છે અને  તેનું નામ અને એ કોણ છે તે એફ.બી.આઈ સ્પોક પર્સન ટુંક સમયમાં જાહેર કરશે .Here is the spoke person!.’
Ladies &  gentleman,Person we  caught  red-handed,  he  is  from indian community   and we had a close eye on him from last two months after we find out that he has been seen  by burning house for couple of times. We are still waiting to find out the reason for arson fire.( આ આવ્યો માહિતી આપનાર,  લેડીઝ એન્ડ જેન્ટલમેન, અમો એ ઘરબાળનારને રંગેહાથે પકડી પાડ્યો છે,  એ  ઈન્ડીય કોમ્યુનિટિનો જ છે અને એમની પર બે મહિનાથી  અમારી કડી  નજર હતી જ્યારેથી અમોને સમાચાર મળ્યાકે તે બે ફાયર વખતે ત્યાં હાજર હતો! ઘર બાળવા પાછળ શું વ્યક્તિગત કારણ છે તેની તપાસ ચાલુ છે.. sir. please give us a name of this person!( સર, એ વ્યક્તિનું નામ જાહેર કરશો)..કોઈ ન્યુઝ   મિડિયામાંથી બોલ્યું..Yes. His name is  KIKA  JAGGAD!(તેનું નામ છે કીકા જગ્ગડ!).

આપ આપનો અમૂલ્ય પ્રતિભાવ જરૂરથી આપશોજી.

દીકરી દેવો ભવ – પૂ. મોરારીબાપુ

મારી દષ્ટિએ મા એ મમતાનીમૂર્તિ છે, પિતા વાત્સલ્યમૂર્તિ છે, પરંતુ દીકરી એ દયાની મૂર્તિ છે. એ મમતા છોડીને પતિગૃહે જાય છે. એના વાત્સલ્યનું સ્થાન પણ બદલાતું હોય છે, પરંતુ એનું દયાપણું અકબંધ રહે છે. અને તે ખાસ કરીને પિતા તરફથી એની દયા, મારા અનુભવમાં ખૂબ જ વિશેષ હોય છે.
દીકરી જીવનની તમામ ઘટનાઓને પોતાના વિવેક અને મા-બાપના સંસ્કારના બળે સહી લેતી હોય છે, જીરવી લે છે, પરંતુ એના બાપને કાંઈ થાય એ એના માટે સદાય અસહ્ય હોય છે. કોઈ એને કહે કે તારા પિતાની તબિયત બરાબર નથી. બસ, દીકરીની સ્થિતિ દીકરી જ જાણે.

 

મારી સમજ કાંઈક એવી છે કે પુત્ર એ પિતાનું રૂપ છે, પરંતુ પુત્રી એ તો પિતાનું સ્વરૂપ છે. પુત્રએ બાપનો હાથ છે, પરંતુ દીકરી એ બાપનું હૈયું છે. અને એટલે જ તો બાપ જ્યારે કન્યાદાન આપતો હોય ત્યારે, એ દીકરીનો હાથ જમાઈના હાથમાં આપતો હોય છે, પરંતુ વાસ્તવમાં તો એ પોતાનું હૈયું જ આપતો હોય છે. અને એટલે જ તો આપણા સમર્થ લોકકવિ શ્રી દાદભાઈએ ‘કાળજા કેરો કટકો મારો હાથથી છૂટી ગ્યો’ આવી અનુભૂત વાત ગાઈ છે.

 
દીકરીને વળાવે ત્યારે બાપની ઉંમર હોય એના કરતાં થોડાં વરસ વધી ગઈ હોય એવું અનુભવાય અને લોકોને લાગે પણ, પરંતુ એ જ દીકરી સાસરેથી બાપને મળવા આવે ત્યારે બાપ પાછો હોય એટલી ઉંમરવાળો દેખાય અને ગામડાંમાં તો દોડી પડે, મારો બાપ આવ્યો….મારો દીકરો આવ્યો….
એમાંય દીકરીને ત્યાં બાળકમાં દીકરીનો જન્મ થાય ત્યારે બાપ વધારે નાનો (નાના) થઈ જતો હોય છે. જુવાન દીકરી વૃધ્ધ બાપની મા બની જતી હોય છે. અને મા જેમ બાળકને આગ્રહ કરીને જમાડે, સાચવે વગેરે ભાવ દીકરી બાપ તરફ વહાવતી હોય છે. એટલે દીકરીવાળો બાપ ક્યારેય નમાયો નથી હોતો.

 
ઘરથી દૂર હોવાનું મારે ખૂબ બને છે. કુટુંબીજનો મારા સાંનિધ્યથી દૂર હોય છે, પણ તેનાથી લાગણીનાં બંધનો વધુ મજબૂત થયાં છે. મારી દષ્ટિએ એ અપવાદ પણ હોઈ શકે, કારણકે હું શરિરથી બહાર ફરતો હોઉં છું, પણ મનથી તેમના તરફ અને એ લોકો મારા તરફ વધારે રહ્યાં છે. એથી અમારું મમતાનું બંધન વધુ મજબૂત થયું છે. અને મારું રામકથાનું જે આ સતત અભિયાન છે, આ પરંપરા છે, મિશન છે, તેમાં સમગ્ર પરિવારનું બહુ જ મોટું યોગદાન છે. નહીંતર મને બરાબર યાદ છે, મારી સૌથી નાની દીકરી શોભના, નાની હતી ત્યારે વડોદરાની કથામાં હું જઈ રહ્યો હતો. મારો નિયમ છે કે હું કથામાં જાઉં ત્યારે બધાં બાળકોને મળીને જાઉં. વહેલું નીકળવાનું હોય તો તેમને જગાડીને કહેતો જાઉં કે બેટા, હું જાઉં છું. એક વખત શોભનાએ મને પૂછેલું; ત્યારે મને આંસુ આવી ગયાં. પ્રશ્ન ખૂબ જ કરૂણાથી ભરેલો હતો. એણે મને એમ જ પૂછયું, “આ બધી કથાઓ મોટા ભાઈ તમારે જ કરવાની છે ?” શોભના મને મોટા ભાઈ કહે છે. ત્યારે હું સમજી શક્યો હતો કે એને મારું અહીંથી જવું ગમતું નથી. પણ મારા જીવનકાર્યમાં શોભનાનો ખૂબ સહયોગ રહ્યો છે.

 

રામચરિત માનસમાં લખ્યું છે – “પુત્રી પવિત્ર કિયેઉ કુલ દોઉ’ યાનિ પુત્ર બાપના એક જ કુળને તારે છે, પરંતુ દીકરી બન્ને કુળને, એટલું જ નહીં, ત્રણેય કુળને તારતી હોય છે. ગંગાજીના ત્રણ મહત્વના વિશેષ પાવન સ્થાનો હરિધ્વાર, પ્રયાગ અને ગંગાસાગર. દીકરીરૂપી ગંગા માટે અથવા ગંગા જેવી દીકરી માટે, મા હરિધ્વાર છે, બાપ પ્રયાગ છે અને પતિ ગંગાસાગર છે. એ ત્રણેયને ધન્ય અને પવિત્ર કરે છે આવું મારું દર્શન છે.
હા, દેશ, કાળ અને વ્યકિતને લીધે આમાં અપવાદો હોઈ શકે, પરંતુ મારી અંત:કરણની પ્રવૃત્તિ આવું કહે છે :
‘દીકરી (દુહિતા) દેવો ભવ’.