દિવાળીની વાર્તા..”ચતૂર વહુ “

એક સંયુક્ત કુટુંબમાં ત્રણ ત્રણ દીકરા વહુ સાથે અને મા-બાપ પણ્  સાથે રહેતા હતા. ઘરનું ગુજરાન માંડ, માંડ ચાલે,વેપાર પણ બરોબર ચાલતો નહોતો  કોઈ રીતે ઘરના ચાર છેડા ભેગા ન થાય , દરિદ્ર-નારાયણ ઘરમાં બરોબરનો અડ્ડો જમાવી બેઠા હતા. આનો કોઈ ઉપાઈ ખરો! સૌ મુઝવણમાં હતાં ! સસરા ઘરનો વહિવટ ચલાવે પણ જ્યાં લક્ષ્મી દેવીજ રિસાયેલી હોય ત્યાં નગદ-નારાયણ પણ દૂર ભાગે! સસરાએ  એક ઉપાઈ સુઝ્યો કે ચાલ  દરેક દિકરાને વેપાર અને ઘરનો વહિવટ ચલાવાની તક આપું અને  કઈ વેપારમાં ફેર પડે અને દરિદ્રત્તા ઓછી થાય! મોટા દિકરાથી શરૂયાત કરી પણ કોઈ વેપારમાં તફાવત ના પડ્યો કે ગરીબાઈમાં! પછી બાકીના બે દીકરા પણ કશું કરી ના શક્યા. સાસરા ને વિચાર આવ્યો કે આ કામ નાનીવહું ને આપું તો! નાનીવહુને પૂછ્યું કે બેટી થોડા સમય  માટે તું વેપાર અને ઘરનો વહિવટ સંભાળ . નાનીવહુ એ કહ્યું કે હું સંભળાવા તૈયાર છું પણ હું જે કહુ તે સૌ એ માનવાનું . જો એ મંજૂર હોય તો મને વાંધો નથી. બીજી શરત એ કે તમે બહાર જાવ અને રસ્તામાં કોઈ પણ વિચિત્ર વસ્તું પડી હોય તે ઉઠાવી લાવી મને આપવાની કોઈ જાતની એમાં દલીલ નહી! શરત વિચિત્ર લાગી પણ સૌ એ વાત મંજૂર રાખી.
           સસરા એક વખત બહાર ફરીને ઘર પાછાઆવ્યા અને   આવીને નાની વહુને કહ્યું કે આજે મેં  રસ્તામાં એક મરેલો સાપ જોયો ! નાની વહુ એ કહ્યુ કે જાવ એ મરેલા સાપને ઘેર લાવી આપણા ઘરના છાપરા પર ફેંકી દો! સસરાને વાતની નવાઈ લાગી પણ વહુની શરત મુજબ કોઈ દલીલ કર્યા વગર સાપને ઘેર લાવી ઘરના છાપરા પર ફેકી દીધો.

          એજ  ગામમાં જે રાજા રહેતા હતા તેની મહારાણી નદીએ ન્હાવા  ગઈ અને પોતાનો નવલખો હાર બાજુમાં મૂકી ન્હાતી હતી તે દરમ્યાન્ આકાશમાં ઉડતી સમળી હાર ચાચમાં લઈ  ઉડી ગઈ. મહારાણી ન્હાઈ પાછી ફરી તો હાર નહી , રાણી રડવા લાગી ઘેર આવી રાજાને ફરિયાદ કરી કે મારો કિંમતી અને મન-ગમતો હાર  ગૂમ થઈ ગયો છે! રાજા કહે કે હું તને બીજો મંગાવી આપું. રાણી એ જીદ કરી કે એ મારો પ્રિય હાર હતો અને એ જ મારે જોઈએ! સ્ત્રી હઠ ! રાજાએ નમતું મુક્યું અને ગામમાં એલાન કર્યું કે જે ખોવાયેલો  હાર લાવી આપશે તેને મન-ગમતું ઈનામ આપવામાં આવશે!

        આ બાજુ સસરાને એક દિવસ અચરબ થઈ કે લાવ જોવું તો ખરો કે એ મરેલા સાપનું શું થયું! તે છાપરા પર જુવે તો ત્યાં સાપની જગ્યાં એ સોનાનો નવલખો હાર  પડેલો હતો!
તો એ ઘટના એવી હતી કે જે સમળી રાણીનો હાર લઈ ઉડતી હતી તે સમળી  છાપરા પર મરેલો  સાપ જોઈ તે ઉઠાવવા ગઈ અને તેના ચાચમાંથી સોનાનો નવલખો હાર છાપરા પર રહી ગયો. સસરાતો ખૂશ થઈ નાની વહુને નીચે આવી ખૂશીના સમાચાર આપ્યા કે નાનીવહુ આપણે તો હવે આ હાર વેચી માલમ-માલ થઈ જશું ! તારી યુક્તિ કામમાં આવી! નાનીવહુ એ કીધુ કે ના , આ હાર રાણીનો  છે અને તમે રાજાને પાછો આપી આવો. સાસરા એ કહ્યુ કે રાજા આપણને મન-માગ્યું  ઈનામ આપશે,  આપણે એ પૈસાથી સારો એવો વેપાર કરી માલદાર થઈ જશું! નાનીવહુ એ કયું કે ના એ પણ નહી તમે આ હાર રાજા ને આપી એટલું જ કહેવાનું કે મારે કશું જોઈતું નથી પણ  જે દિવાળી આવે છે તે  દિવાળી રાતે  આખા ગામમાં કોઈના ઘેર દિવા ન જોઈ એ!  માત્ર તમારા મહેલમાં અને મારા ઘરમાંજ દિવા જોઈએ!   સસરા નારાજ થઈ ગયા, પણ નાનીવહુની શરત મુજબ રાજાની પાસે હાર આપવા ગયા અને  નાનીવહુની શરત મુકી . રાજાએ કહ્યું કે એ મને મંજૂર છે કે આ આવતી દિવાળીએ તમારા ઘેર અને મારા મહેલમાંજ દિવા હશે!

            દિવાળી આવી ! એજ રાતે આખા ગામામાં અંધારું!   માત્ર રાજાના મહેલમાં રોશની અને દિવાનો જગ-મગાટ ! અને બીજી બાજુ  સસરાજીના ઘરમાં નાનકડો દિવો અને દિવાળી પૂંજન.   તે રાત્રે લક્ષ્મીદેવી ગામમાં  ફરવા નીકળ્યાં . ગામમાં કોઈ જગ્યાંએ  રોશની કે દિવા નહી તેથી લક્ષ્મીદેવી રાજાના મહેલામાં આવ્યા!  ત્યાં એટલી બધી રોશની અને જગમગાટ હતો કે થોડીવારમાં લક્ષ્મીદેવીને  ગભરામણ થવા લાગી!    લક્ષ્મીદેવીને  થયું કે થોડીવાર બહાર જવું,  બહાર નીકળ્યા તો આખા ગામમાં અંધારુ ! દૂર દૂર  એક નાના ઘરમાં  દિવો જોયો ! લક્ષ્મીદેવી ત્યાં ગયાં, દરવાજો ખખડવ્યો  અને કીધું કે મારે અંદર આવવું છે .  નાનીવહુ  ધરમાંથી બોલી કે તમે લક્ષ્મીદેવી છો એની ખાત્રી શું ? લક્ષ્મીદેવી બોલી કે મને બહાર  અંધારામાં અકળામણા થાય છે મને અંદર આવવાદે!  નાનીવહુ બોલી કે એક શરતે આપને અંદર આવવા દઉં , એક વખત અંદર આવ્યા પછી બહાર નહી જવાનું!   બોલો શરત મજૂંર છે? લક્ષ્મીદેવી જલ્દી જલ્દી બોલ્યા હા મંજૂર છે ! નાનીવહુ એ દરવાજો ખોલ્યો , લક્ષ્મીદેવી ઘરમાં પધાર્યા. ઘરમાં ચારે બાજુ લક્ષ્મીનો ચળકાટ ! ઘરમાં ચારે બાજુ લક્ષ્મી , લક્ષ્મી !

              આ બાજુ એજ ઘરમાં રહેતા દરિદ્ર નારાયણ મુંઝાવા લાગ્યાં, ઘરમાં લક્ષ્મીનું તેજ જોઈ એ છટકવાની યુકતીકરી, પોતાનું પોટલું  ભેગું કરી, ભાગવાની તૈયારી કરવા લાગ્યાં! જ્યાં લક્ષ્મી હોય ત્યાં દરિદ્ નારાયણ રહી શકે ખરા?  નાનીવહુ એ દરિદ્ગ્ર-નારાયણનો હાથ પકડી બોલી તમે ક્યાં ચાલ્યાં? તમે તો વર્ષૉથી આ ઘરમાં રહો છો . દરિદ્ર-નારાયણ બોલ્યા ના મારો જીવ અહી રુંધાય છે મને જવાદે ! નાનીવહુ બોલી એક શરતે તમને જવા દઉં,   તમે અહીથી જાવ પછી કદી આ ઘરમાં આવવાનું નામ નહી લેતાં!   હા , હા મંજૂર છે એમ કહી દરિદ્ર-નારાયણ દોટ મૂકી ભાગ્યાં ! બસ ત્યારથી એ ઘરમાં નાનીવહુના પ્રતાપે લક્ષ્મીનો સદાનો વાસ અને  સાથો સાથ આનંદ-મંગલની  આરતી થતી રહી!

ભાષાંતર અને સંકલન: વિશ્વદીપ

દિવાળી આવી છે

દિવાળી આવી છે, ચાલો સૌ,
   અભિમાન , આડંબરને
માટીના માટલામાં મૂકી,
   ગામના ઊકરડે મૂકી દઈએ ..

પ્રેમના પ્યાલામાં  સ્નેહની સાકર ભરી,
  પડોશી પોતાના માની ,
  સ્નેહી-સગા સૌને પીવા આપીએ..

નવી આશા, ઊષાના આગમાન સાથ આવીછે,
ચાલો સૌ નિરાશા છોડી, એનું સ્વાગત  કરીએ.

અણગમાનો જૂનો વેષ ,  દ્વેષ ઉતારી,
ચાલો સૌ “સૌ ને ગમતા”સોહામણા વેશ પહેરીએ.

તારી-મારી વાતોનું  વહેમ વડુ,
    ચાલો સૌ  એને દૂર, દૂર  કોઈ
કૂંડાળામાં પધરાવી દઈએ ..

ઘર આંગણે ‘શુભ’ કંકુનો સાથિયો દોરી,
ચાલો  સૌનું  શુભ-આગમન કરી એ.

દિવાળી આવી  છે,
સાથ નવા વર્ષની શુભ-વધાઈ લાવી છે,
ચાલો સૌ ભેદ-ભાવ ભૂલી,
વિશ્વ-કુટુંબની ભાવના ધરી,
માનવી સૌ એક બનીએ.

બેસતા કરી દીધા..

 

Lttlt-btuxtytulu ftuBÃgwxh vh  બેસતા કરી દીધા!

‘muÕt-Vtul¥ vh  NtfCtS vK Jua;t  fhe ’eætt!

 

xufTltujtuS;tu  CR Jæte hne Au  swytu  athu ftuh,

ytvKt dwKtfth lu Ctdtfth Cqj;t  fhe ’eætt!

 

mJthlt vntuhbtk rlgrb; LntJtlwk  su  Atuzelu,

‘Rbuj¥lt  mhtuJhbtk  zqcfe bth;t fhe  ’eætt!

 

aMftu FtJtltu  cættltu  swyut Jæt;tu òg Au ytsu,

‘Mvum¥btk mwle;tlu mbtumt vK Ft;t fhe ’eætt!

 

vimt vztJlth vtºttu Jæte  hnTgt sqytu yrn vK?

rJbtltu lu JntKtu Wvh f:tytu fh;t fhe ’eætt!

 

‘htujufTm¥ vnuhe ‘bhmezeã¥btk  Vhtu Atu ;bu  ;tuu,

ybtht yJmhtu vh btuzt fub ytJ;t fhe ’eætt?

 

f:tytu fhtJelu vK Ôg:tytu ftuEle  Dxe l:e,

fwxwkctu Jåault fTjuN vK fub Jætth;t fhe ’eætt?

 

JM;e  ytvKe  yrn Jæte  hne  DKe cæte  ;tu,

hM;u fr’f bét;tk  bqF  fub  VuhJ;t  fhe ’eætt ?

 

nt: jkctJ;wk l:e ftuR mnthtu ytvJt ytsu  ;tu,

R»ttobtk yuf cestlt sqytu vd Fuka;t fhe ’eætt!

 

MbNtl  Jihtøg ytJJtu NfTg l:e ‘abl¥ nJu?

‘RjufTxe[f¥ Cêtbtk bz’tk  ãx ctét;t fhe ’eætt!

 

                   0 aebl vxuj ‘abl¥

                             19 mÃxu¥09